درمان زخم سوختگی
درمان زخم سوختگی به طور کلی به دو مرحله تقسیم می‌شود: مرحله اولیه مراقبت و درمان فوری برای کنترل سوختگی و مرحله دوم مراقبت و درمان طولانی‌تر برای بهبود و ترمیم زخم.
در مرحله اولیه، مهمترین اقدامات درمان زخم سوختگی عبارتند از:
۱. قطع تماس با عامل سوختگی: در صورتی که زخم از اثر حرارت، ماده شیمیایی یا رادیواسیون باشد، باید تماس فوری با منبع سوختگی متوقف شود.
۲. خنک‌کردن زخم: زخم را تحت جریان آب سرد قرار داده و به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه خنک کنید. این کار باعث کاهش درد، التهاب و سرعت بخشیدن به بازسازی بافت می‌شود. اما توجه کنید که زخم را با یخ مستقیماً تماس ندهید.
۳. برداشتن لباس‌های محکم: لباس‌هایی که به زخم مچاله شده‌اند را با دقت بردارید، مگر اینکه به صورت چسبیده به زخم باشند. در این صورت لباس را جا به جا نکنید و حتی اگر احتمال دارد به بافت چسبیده باشد، حتماً پزشک را مشاوره کنید.
۴. استفاده از محلول‌های سرم‌ریز: از محلول‌های سرم‌ریز مثل محلول‌های آبی سرما، محلول سولفات آلومینیوم یا محلول بتادین استفاده کنید تا از عفونت زخم جلوگیری کنید.
۵. پوشاندن زخم: پس از خنک‌کردن زخم، می‌توانید یک باند غیر چسبنده یا یک پوشش ضد آب روی زخم بگذارید تا محافظت شود.
پوست وسیع ترین ارگان بدن است که به عنوان سد مکانیکی در مقابل میکروارگانیسم‌ها عمل می‌کند و مانع از چسبیدن میکروارگانیسم‌ها به بدن و رشد و نفوذ آن‌ها به محیط داخلی می‌گردد. بعد از سوختگی‌ها، فعالیت محافظتی پوست از بین می‌رود و پروتئین‌های منعقدشده در زخم سوختگی که خونرسانی کافی ندارند محیط مناسبی را برای رشد میکروارگانیسم‌ها تشکیل می‌دهند.
عوامل ایجاد عود زخم سوختگی
تجمع باکتری‌ها بر روی محیط زخم سوختگی می‌تواند باعث رها شدن میکروارگانیسم‌ها یا سم آن‌ها به داخل خون شود و سپتیسمی ایجاد نماید. عفونت زخم علاوه‌بر ایجاد التهاب در زخم موجب تعویق در بهبودی، افزایش طول مدت بستری و افزایش هزینه‌ها شده و می‌تواند با ایجاد عفونت خون ، بیمار را از پای درآورد. باکتری‌های موجود در زخم برای دریافت اکسیژن و غذا با سلول‌های زخم رقابت می‌کنند و علاوه‌بر آن محصولات سمی متابولیسم خود را به داخل محیط آزاد می‌نمایند.
استفاده از آنتی بیوتیک‌های سیستمیک در سوختگی موثر نیست، چرا که بافت سوخته بافتی غیرزنده و بدون خونرسانی است و در نتیجه گلبول‌های سفید، آنتی‌بادی‌ها بیوتیک ها نمی توانند از طریق جریان خون به آنجا برسند و بنابراین محل مناسبی برای رشد میکروارگانیسم ها می باشند. به همین جهت برای کنترل عفونت حتما باید از آنتی بیوتیک های موضعی استفاده شود.استفاده از آنتی بیوتیک‌های سیستمیک در سوختگی موثر نیست، چرا که بافت سوخته بافتی غیرزنده و بدون خونرسانی است و در نتیجه گلبول‌های سفید، آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها نمی‌توانند از طریق جریان خون به آنجا برسند و بنابراین محل مناسبی برای رشد میکروارگانیسم‌ها می‌باشند. به همین جهت برای کنترل عفونت حتما باید از آنتی‌بیوتیک های موضعی استفاده شود.
علل سوختگی
- سوختگی‌های حرارتی
بیشترین نوع سوختگی حرارتی با تماس مستقیم با جسم داغ و یا مایعات داغ مانند آب جوش رخ می‌دهد. حدود ۷۰ درصد از سوختگی‌های کودکان با آب جوش اتفاق می‌افتد. سوختگی با آب جوش اغلب با آسیب سطحی و با وسعت زیاد می‌باشد. وقتی کودک مایعات داغ را از ارتفاع بر روی خود می‌ریزد ناحیه سوخته با شکلی شبیه نقشه آفریقا روی بدنش به وجود آید که در نواحی بالاتر بدن وسعت بیشتری دارد و در نواحی پایین تر وسعت سوختگی کم می‌شود.
- سوختگی تماسی
این سوختگی در اثر تماس تصادفی کوتاه مدت با اجسام خیلی داغ و تماس طولانی مدت با اجسام داغ رخ می‌دهد. مورد دوم بیشتر در افراد دچار کاهش هوشیاری، سالمندان ، بیمار در حال تشنج و موارد مصرف الکل دیده می‌شود. بیشترین علت سوختگی تماسی، فلزات داغ، دستگیره فر، شیشه جلوی بخاری دیواری
نکته : سوختگی‌های تماسی باعث ایجاد سوختگی عمیق و تمام ضخامت در پوست می‌شوند.
- سوختگی الکتریکی
زمانی که جریان برق از نقطه‌ای از بدن وارد شده و از نقطه دیگری خارج می‌شود باعث ایجاد سوختگی الکتریکی می‌شود. میزان آسیب بافتی بستگی به ولتاژ برق دارد: زمانی که جریان برق از نقطه‌ای از بدن وارد شده و از نقطه دیگری خارج می‌شود باعث ایجاد سوختگی الکتریکی می‌شود. میزان آسیب بافتی بستگی به ولتاژ برق دارد:
نکته: در سوختگی الکتریکی ممکن است عبور جریان برق از بدن باعث تحت تاثیر قرار دادن قلب و ایجاد آریتمی شود.
- سوختگی شیمیایی
سوختگی شیمیایی اغلب با مواد خورنده و در مکان‌های صنعتی رخ می‌دهد البته امکان این حوادث در خانه و مواد شیمیایی موجود در منزل هم وجود دارد.
علل سوختگی شیمیایی
- اسیدها
اسیدها مانند سولفوریک، نیتریک، هیدروفلوریک، هیدروکلریک و فسفریک
- قلیایی یا بازها
سدیم یا پتاسیم هیدروکساید، سدیم یا کلسیم هیپوکلریت، آمونیاک، فسفات، شوینده‌های خانگی مانند وایتکس و سیمان
مواد قلیایی باعث سوختگی عمیق‌تر از اسیدها می‌شوند.
- محصولات ارگانیک مانند قیر
مواد شیمیایی تا زمانی که بر روی پوست قرار دارند و پاک نشده‌اند می‌توانند باعث ایجاد سوختگی شوند به همین دلیل سوختگی‌های شیمیایی عمق بیشتری از بافت را درگیر می‌کنند.
سطح سوختگی
سوختگی سه سطح دارد: درجه اول، دوم و سوم. هر درجه بر اساس شدت آسیب به پوست است، درجه اول بسیار جزئی و درجه سوم شدیدترین است.
سوختگی‌های درجه چهار نیز وجود دارد. این نوع سوختگی شامل تمام علائم سوختگی درجه سه است و همچنین از پوست فراتر رفته و به تاندون و استخوان گسترش می‌یابد.
نوع سوختگی بر اساس علت آن نیست. به عنوان مثال سوزاندن ، بسته به میزان گرم بودن مایع و مدت تماس آن با پوست می تواند باعث ایجاد هر سه سوختگی شود.
سوختگی‌های شیمیایی و الکتریکی توجه فوری پزشکی را ضروری می‌کنند زیرا حتی اگر آسیب پوستی جزئی باشد می‌تواند در داخل بدن تأثیر بگذارد.
سوختگی درجه یک :
سوختگی‌های درجه یک باعث کمترین آسیب پوست می‌شوند. آن‌ها همچنین “سوختگی‌های سطحی” نامیده می‌شوند زیرا روی خارجی‌ترین لایه پوست تأثیر می‌گذارند. علائم سوختگی درجه یک عبارتند از:
- سرخی پوست
- التهاب جزئی، یا تورم
- درد
- پوست خشک
از آنجا که این سوختگی روی لایه بالایی پوست تأثیر می‌گذارد، با ریزش سلول‌های پوست، علائم و نشانه‌ها از بین می‌روند. سوختگی‌های درجه یک معمولاً طی ۷ تا ۱۰ روز بدون ایجاد زخم بهبود می‌یابند.
اگر سوختگی در ناحیه وسیعی از پوست، بیش از سه اینچ، روی صورت یا مفصل اصلی شما تأثیر بگذارد، باید به پزشک مراجعه کنید.
سوختگی‌های درجه یک معمولاً با مراقبت در منزل درمان می‌شوند و هر چه زودتر سوختگی را درمان کنید ممکن است سریعتر بهبود یابد. درمان‌های سوختگی درجه یک شامل موارد زیر است:
- خیساندن زخم به مدت پنج دقیقه یا بیشتر در آب خنک
- مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد
- استفاده از لیدوکائین (ماده بی‌حس‌کننده) با ژل یا کرم آلوئه‌ورا برای تسکین پوست
- استفاده از پماد آنتی‌بیوتیک و گاز برای محافظت از منطقه آسیب‌دیده
اطمینان حاصل کنید که از یخ استفاده نمی‌کنید، زیرا ممکن است آسیب بیشتر شود. هرگز گلوله‌های پنبه را روی سوختگی قرار ندهید زیرا الیاف کوچک می‌توانند به زخم بچسبند و خطر عفونت را افزایش دهند. همچنین از درمان‌های خانگی مانند کره و تخم مرغ خودداری کنید زیرا اثبات نشده است که این داروها موثر هستند.
سوختگی درجه دو :
سوختگی های درجه دو جدی‌تر هستند زیرا آسیب‌ها از لایه بالایی پوست گسترش می‌یابد. این نوع سوختگی باعث تاول زدن و قرمزشدن و زخم شدن پوست می‌شود.
برخی از تاول‌ها باز می‌شوند. با گذشت زمان، ممکن است بافت ضخیم، نرم و دلمه‌ای به نام ترشح فیبرینوس بر روی زخم ایجاد شود.
به دلیل لطیف بودن این زخم‌ها، تمیز نگه‌داشتن ناحیه و پانسمان مناسب آن برای جلوگیری از عفونت لازم است. این امر همچنین به بهبود سریع سوختگی کمک می‌کند.
بهبود برخی از سوختگی‌های درجه دو بیش از سه هفته طول می‌کشد، اما بیشتر آن‌ها در طی دو تا سه هفته بدون زخم بهبود می‌یابند، اما اغلب با تغییر رنگدانه در پوست.
هرچه تاول‌ها بدتر باشند، مدت زمان بهبودی افزایش می‌یابد. در برخی موارد شدید برای رفع آسیب به پیوند پوست نیاز است. پیوند پوست، پوست سالم را از ناحیه دیگری از بدن می‌گیرد و آن را به محل پوست سوخته منتقل می‌کند.
مانند سوختگی‌های درجه یک، از پنبه و داروهای خانگی مشکوک خودداری کنید. درمان‌های سوختگی خفیف درجه دو معمولاً شامل موارد زیر است:
- پوست را به مدت ۱۵ دقیقه یا بیشتر در زیر آب خنک اجرا کنید
- مصرف داروهای مسکن بدون نسخه (استامینوفن یا ایبوپروفن)
- درخواست کردن کرم آنتی بیوتیک تاول
با این حال، اگر سوختگی در ناحیه گسترده‌ای بود، به دنبال فوریت‌های پزشکی باشید.
سوختگی درجه سه :
به استثنای سوختگی‌های درجه چهار، سوختگی‌های درجه سه شدیدترین هستند. آن‌ها بیشترین آسیب را وارد می‌کنند، از هرلایه از پوست گسترش می‌یابد.
این تصور غلط وجود دارد که سوختگی‌های درجه سه دردناک‌ترین هستند. با این حال، با این نوع سوختگی آسیب آنقدر گسترده است که ممکن است هیچ دردی به دلیل آسیب عصبی نداشته باشد. جدول زمانی مشخصی برای بهبود خود به خودی کامل برای سوختگی‌های درجه سه وجود ندارد.
هرگز سعی نکنید سوختگی درجه سه را خود درمانی کنید. بلافاصله با مرکز درمانی تماس بگیرید. در حالی که منتظر معالجه پزشکی هستید، آسیب را بالاتر از قلب خود قرار دهید. از لباس خود در نیایید، اما اطمینان حاصل کنید که هیچ لباسی به محل سوختگی نمی‌چسبد.
